नाकाबन्दीका नाईके जयशंकर मन्त्री बनेपछि बाबुरामले प्रधानमन्त्री ओलीलाई गराए सचेत !

काठमाडौ। भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको मन्त्रिमण्डलमा परेका एक जना मन्त्रीको बारेमा नेपालमा बिहीबार बेलुकादेखि नै निकै चर्चा भइरहेको छ । सामाजिक सञ्जालदेखि सञ्चारमाध्यममा पनि उनको निकै चर्चा भएको छ । भारतका पूर्व्विदेश सचिव एस जयशंकरलाई मन्त्रीको शपथ गराएपछि नेपालमा चर्चा सुरु भएको हो ।

मोदीको पहिलो कार्यकालमा उनको विशेष दूतका रुपमा नेपालमा आएर केही राजनीतिक दलको असन्तुष्टि कायमै रहेकाले तत्काल संविधान घोषणा नगर्न आग्रह गर्ने व्यक्ति थिए जयशंकर । उनी त्यतिबेला विदेश सचिव थिए ।

भारतले २०७२ सालमा नेपालमाथि नाकाबन्दी लगाउनुभन्दा अघि जयशंकर नेपाल आएका थिए । नेपालका मुख्य राजनीतिक दलहरु संविधान जारी गर्न सहमत भएपछि भारतीय प्रधानमन्त्रीका विशेषदूत भएर उनी नेपाल आएका थिए । उनले केही समय त्यो प्रक्रिया रोक्न दबाब दिएको तर नेताहरुले नमानेको त्यतिबेला चर्चा भएको थियो ।

जयशंकरले तत्कालीन राष्ट्रपति रामवरण यादव, तत्कालीन प्रधानमन्त्री स्व। सुशील कोइरालासहित प्रमुख दलका शीर्ष नेताहरुसँग भेटवार्ता गरेका थिए । उनी भदौ ३१ गते काठमाडौं आएका थिए भने असोज ३ गते संविधान जारी गरिएको थियो । उनी भारत फर्किएर गरेको रिपोर्टअनुसार नै भारतले नाकाबन्दी लगाएको नेपालीको बुझाइ रहँदै आएको छ ।

मोदीले हालै प्रचण्ड बहुमतले भाजपाले चुनाव जितेपछि बिहीबारबाट दोस्रो कार्यकाल सुरु गरेका छन् र ५८ सदस्यीय मन्त्रीमण्डलको सूचीको ११ औं बरियतामा जयशंकर छन् ।

उनको मन्त्रालयको टुंगो नलागेको भएपनि विगतको अनुभवलाई हेर्दा उनी विदेशमन्त्री नै हुने संभावना रहेको छ । तर कतिपय भारतीय पत्रिकामा उनी वाणिज्यमन्त्री हुने सम्भावना समेत रहेको बताइएको छ । तर विदेश हुन् वा वाणिज्य दुवै क्षेत्र नेपाल र नेपालीसँग प्रत्यक्ष सरोकार राख्ने क्षेत्र हुन् ।

१५ जनवरी १९५५ मा जन्मेका उनी जनवरी २०१५ देखि जनवरी २०१८ सम्म भारतको विदेश सचिव थिए । उनी सन् १९७७ ब्याचको भारतको करियर डिप्लोम्याट हुन् । उनी त्यसअघि अमेरिकाको लागि भारतको राजदूत २०१४–२०१५ चीनको लागि भारतीय राजदूत २००९–२०१३, चेक रिपब्लिकका लागि भारतीय २००१–२००४ र सिंगापुरका लागि भारतको हाइकमिसनर २००७–२००९ भइसकेका व्यक्ति हुन् ।

उनले इण्डो युएस सिभिलियन न्यूक्लियर एग्रीमेन्टमा पनि महत्वपूर्ण भूमिका खेलेका थिए । उनी अवकाश पाएपछि टाटा सन्सको ग्लोबल कर्पोरेट अफेयर्सका अध्यक्ष भएका थिए । उनले हालै पद्मश्री अवार्ड पाइसकेका छन् । जुन भारतको चौथो सबैभन्दा ठूलो सिभिलियन अवार्ड मानिन्छ । उनी भारतमा मन्त्री भएपछि नेपालमा सर्वसाधारण मात्रै होइन पूर्वप्रधानमन्त्रीसम्मले टिप्पणी गरेका छन् ।

पूर्वप्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराइले ट्विट गर्दै भनेका छन,‘नेपालको संविधान जारी हुने बेला नेपाल आएर चर्चामा रहेका तत्कालीन भारतीय विदेश सचिव एस । जयशंकर अहिले मन्त्री बनेकाले दुई देशबीचको सम्बन्ध आगामी दिनमा कस्तो बन्ला स्वाभाविक जिज्ञासाको विषय बनेको छ । दुवै पक्षले पाठ सिकेर अघि बढौं ।’

बीबीसीले जनाएअनुसार बिहीबार गठित मोदी मन्त्रिपरिषदमा परेका जयशंकर त्यत्तिकै परेका होइनन् । उनी भरोसा गर्न सकिने र आवश्यक व्यक्ति पनि हुन् । उनका पिता के सुब्रमण्यम पनि एक कुटनीतिज्ञ हुन् । उनी भारतका प्रमुख रणनीतिक विश्लेषकका रुपमा चिनिन्थे ।

हालैको लोकसभा चुनावमा स्वास्थ्यका कारण विदेशमन्त्री सुष्मा स्वराजले चुनावमा भाग लिएकी थिइनन् । यसले गर्दा मोदीको नयाँ मन्त्रिमण्डलमा जयशंकरलाई अघि सारिएको हुन सक्ने आकलन पनि भारतीय सञ्चारमाध्यममा छ । जयशंकर लोकसभा चुनाव लडेका थिएनन् । त्यसले गर्दा भारतको संविधानअनुसार उनी दुई वर्ष्भित्र राज्यसभाको चुनावमा भाग लिनुपर्नेछ ।

मोदीसँग पहिल्यैदेखि निकट

मोदी पहिलो कार्यकालमा सरकारमा आएको ८ महिनाभित्रै तत्कालीन विदेशसचिव सुजाथा सिंहलाई पदबाट हटाएर जयशंकरलाई बनाएका थिए । सुजाथाको नियुक्ति तत्कालीन प्रधानमन्त्री डा. मनमोहन सिंह सरकारको पालामा भएको थियो । कार्यकाल नसकिँदै उनलाई हटाइएकोमा त्यतिबेला विवाद समेत भएको थियो । त्यतिबेला के पनि भनिएको थियो भने डा. मनमोहन सिंहले पनि २०१३ मा जयशंकरलाई नै विदेशसचिव नियुक्त गर्न चाहेका थिए तर अन्तिम समयमा उनले सुजाथालाई सो पद दिएका थिए ।

दिल्लीको सेन्ट स्टिफन कलेजमा पढेका जयशंकरले पोलिटिकल साइन्समा एमफील गरेका छन् भने जेएनयूबाट पीएचडी । उनलाई परमाणु कुटनीतिमा विशेषज्ञता हासिल छ । अन्तर्रा्ष्ट्रिय हिसाबले उनी एक करियर डिप्लोम्याट हुन् । १९७७ बाट विदेश मन्त्रालयमा काम थालेका उनको पहिलो पोस्टिङ्ग रसियाको भारतीय दूतावासमा भएको थियो ।

उनी तत्कालीन भारतीय राष्ट्रपति शंकरदयाल शर्माको प्रेस सचिव भएर समेत काम गरेका थिए । त्यसपछि उनी विदेश मन्त्रालयको उपसचिव भए । उनी श्रीलंकामा भारतीय सेनाको राजनीतिक सल्लाहकारका रुपमा पनि काम गरेका थिए । चीनसँगको डोकलम क्षेत्रको तनाव हल गर्न जयशंकरको मुख्य भूमिका मानिन्छ । उनी अहिले मोदी मन्त्रिमण्डलमा परेका एक मात्रै गैरराजनीतिक अनुहार हुन् ।

उनी मोदी सरकारमा आएकोमा आश्चर्य मानिए पनि पहिलादेखि नै प्रधानमन्त्री नजिक भएको भारतीय सञ्चारमाध्यमले जनाएका छन् ।
जयशंकरको कार्यकाल २०१७ मा नै सकिए पनि मोदीले थप एकवर्ष थपिदिएका थिए । मोदीका २०१८ का हरेक विदेश भ्रमणमा जयशंकरपनि सामेल थिए । वरिष्ठ पत्रकार नीरजा चौधरी जयशंकर क्याबिनेटमा मोदी सरकारमा सामेल हुनुलाई यो मन्त्रिमण्डलको सबैभन्दा महत्वपूर्ण पक्ष रहेको बताउँछिन् ।

बीबीसीसँगको कुराकानीमा उनले प्रधानमन्त्री अघि बढेर यस्ता थुप्रै मान्छेलाई मन्त्री बनाउन सक्छन् भन्ने संकेत यसले गरेको बताइन् । अमेरिका र चीनसँग काम गर्न अहिलेको अवस्थामा जरुरी रहेको र जयशंकरको नियुक्तिले दुवैसँगको सम्बन्ध राम्रो हुने पत्रकार नीरजाको तर्क रहेको छ ।